Wibracje na „płycie kurdyjskiej” Bliskiego Wschodu

Trzy lata, które upłynęły między traktatami z Sevres (1920) a (1923), były nie tylko fatalne dla hellenizmu Azji Mniejszej. Jednocześnie odrzucono plan utworzenia państwa Kurdystanu z popiołów Imperium Osmańskiego.

Zwycięzcy I wojny światowej zajęli terytoria i strefy wpływów (wyznaczone przez anglo-francuski pakt Sykes-Picot w 1916 r.), podzielili ją na protektoraty, z których wyłoniła się większość państw arabskich, ale wśród ustępstw, jakie ostatecznie poczynili na rzecz reżimu Kemala Atatürk był porzuceniem Kurdów, którzy uwierzyli w obietnice samostanowienie.

Podział narodu kurdyjskiego na cztery kraje (Turcję, Syrię, Irak i Iran) jest aktualny do dziś. Jednak kurdyjska wizja niepodległości pozostaje silna, jest stałym tureckim koszmarem, choć wchodzi w bezpośredni konflikt ze swoim rewizjonizmem i neoosmanizmem.

Kurdowie są uważani za największych bezpaństwowców, choć niezwykle trudno jest dokładnie określić ich populację, która po kilkudziesięciu latach wojen, uchodźców i represji szacowana jest na 35–45 milionów.

Szacuje się, że w Turcji żyje ponad 15 milionów Kurdów (prawie 20% populacji), ponad 8 milionów w Iranie, 6 milionów w Iraku, 2 miliony w Syrii. Sporadyczne powstania kurdyjskie w tych krajach zostały utopione we krwi. Podzieleni i rozdarci wewnętrznymi konfliktami Kurdowie byli surowo traktowani przez swoje reżimy, które próbowały wykorzenić ich tożsamość narodową, a czasem wykorzystywały ją do wzajemnego osłabiania się.

Powstanie PKK

Zbrojne powstanie rozpoczęte w południowo-wschodniej Turcji pod koniec lat 70. XX w. przez marksistowską Partię Pracujących Kurdystanu (PKK) pod jego przewodnictwem było bombą podważającą podstawy państwa tureckiego. Powstanie rozprzestrzeniło się na region historycznego Kurdystanu i w ciągu kilku lat PKK, przy wsparciu reżimu ojca Assada, zdobyła bazy w Iraku, Syrii, a nawet Libanie.

PKK działała w konkurencji z resztą sił kurdyjskich w północnym Iraku, rozwijając jednocześnie stosunki z innymi ruchami narodowowyzwoleńczymi. Dziesiątki tysięcy są ofiarami wojny pomiędzy armią turecką a PKK w Turcji, a armia turecka, próbując wykorzenić ludność, zrównała z ziemią setki wiosek „separatystyczni terroryści”.

Rozpad Związku Radzieckiego i amerykańskie interwencje wojskowe w nim (wraz z dwiema wojnami w Zatoce Perskiej, które doprowadziły do ​​upadku reżimu irackiego) zachwiały dziesięcioleciami równowagi. Punktem zwrotnym dla PKK była także decyzja reżimu syryjskiego o poświęceniu Ocalana w celu poprawy stosunków z Turcją w 1998 r.

Ścigany z Syrii i po czterech miesiącach tułaczki po Rosji i Europie przywódca PKK trafił (przy udziale Grecji) do Kenii, skąd 15 lutego 1999 roku został porwany przez tureckie służby specjalne. Ocalan został skazany na dożywocie, który został zamieniony na dożywocie (po zniesieniu kary śmierci w Turcji) i przebywa w więzieniu w więzienna wyspa Imrali na Morzu Marmara. PKK kontynuowała walkę zbrojną w górach i ataki bombowe w ośrodkach miejskich, natomiast rozwiązanie kurdyjskie w coraz większym stopniu łączono z koniecznością demokratyzacji Turcji.

Tymczasem Kurdowie z bogatego w ropę północnego Iraku uzyskali autonomię w ramach państwa federalnego, które powstało po inwazji amerykańsko-brytyjskiej w 2003 r., która obaliła reżim Saddama Husajna.

Wcześniej reżim atakował je nawet bronią chemiczną, a Amerykanie porzucili je w 1991 r., kiedy zbuntowali się w tym samym czasie, co operacja Pustynna Burza. W 2003 roku rząd Erdogana nie pozwolił Amerykanom otworzyć frontu północnego przeciwko reżimowi Saddama z ziemi tureckiej, przewidując, że podział Iraku spowoduje utworzenie pierwszego autonomicznego podmiotu kurdyjskiego na Bliskim Wschodzie – co się nie udało osiągnąć.

Rożawa

Scenariusz zjednoczenia poszczególnych podmiotów kurdyjskich, który przeraża turecki establishment polityczno-wojskowy, zaczął się kształtować wraz z wybuchem wojny domowej w Syrii w 2011 roku. Na północy i wschodzie kraju powstała kurdyjska jednostka Rożawa, podczas gdy konsolidował się walcząc o przetrwanie przeciwko . Siły zbrojne de facto autonomicznej jednostki (Syryjskie Siły Demokratyczne – SDF) poniosły ciężar walki z Państwem Islamskim, sprzymierzając się z Amerykanami, podczas gdy dżihadyści z całego świata powiększali szeregi ISIS poprzez Turcję.

Erdogan od lat żądał od USA odcięcia pomocy wojskowej dla SDF, zarzucając swoim sojusznikom „uzbrajają terrorystów”. Armia turecka przeprowadziła trzy inwazje w północno-wschodniej Syrii, gdzie utworzyła „strefy bezpieczeństwa”, czyli okupację terytorium Syrii, gdzie „repatriuje” syryjskich uchodźców (Turkmeniów i Arabów), zmieniając charakterystykę demograficzną regionu.

„Zielone światło” w Ankarze dla operacji równoznacznych ze zdradą Kurdów dało podczas jego pierwszej kadencji Donalda Trumpa wycofanie z Syrii większości sił amerykańskich, które stanowiły bastion ISIS, ale przede wszystkim zapobiegały tureckiej agresji. Trump obiecał dokończenie wycofywania wojsk amerykańskich z Syrii podczas swojej drugiej kadencji.

Odgrywa kluczową rolę w Bashara al-Assada po 13 latach wojny i dominacji „zreformowanych” dżihadystów byłego wodza Al-Kaidy, Abu Muhammad al-JolaniCelem Ankara jest przede wszystkim rozwiązanie Rożawy. Teraz ubrany w garnitur, porzucając swój wojenny pseudonim i używając prawdziwego nazwiska, wzywał do rozbrojenia lub włączenia kurdyjskich bojowników do przyszłej armii Syrii.

Kurdowie odmówili, ale rozpoczęli negocjacje z nowym syryjskim siłaczem. Al-Sara’a odroczyła przeprowadzenie wyborów do czterech lat, pozostawiając także otwartą kwestię nowej konstytucji i stopnia autonomii Kurdów. Od jesieni ubiegłego roku, jeszcze przed ofensywą rozpoczętą przez reżim Assada w grudniu, Ankara zainicjowała wydarzenia kurdyjskie w Turcji, ożywiając na nowo proces pokojowy, który podjęto w 2013 r. wspólnie z Ocalanem.

W tym czasie uwięziony przywódca kurdyjski wysłał do PKK depeszę o zaprzestanie ognia i wycofanie swoich sił z terytorium Turcji, jednak proces ten załamał się w niecałe dwa lata w wyniku fali represji i bombardowań. Pod koniec 2024 roku proces ten nieoczekiwanie rozpoczął nacjonalistyczny partner Erdogana, p Devlet Bakhceliktóry najpierw wyciągnął pojednawczą rękę do lewicowej prokurdyjskiej Ludowej Partii Równości i Demokracji (DEM), a następnie wezwał Ocalana do ogłoszenia za pośrednictwem tureckiego parlamentu zakończenia walki zbrojnej.

Oświadczenie Ocalana

28 grudnia po raz pierwszy od dziesięciu lat przywódcy DEM odwiedzili Öcalana w więzieniu i rozwój sytuacji nabrał tempa. Ocalan powiedział, że jest zdeterminowany wnieść swój wkład „pozytywnie w nowym przykładzie popieranym przez p. Bakhtseli i p. Erdogana”zrobić „niezbędne pozytywne kroki i zamierzony apel”wskazując jednocześnie planowany przez Erdogan kierunek zmiany konstytucji w drodze referendum, aby mogła nastąpić demokratyzacja i ustanie prześladowań Kurdów. 2 stycznia parlamentarzyści DEM przekazali marszałkowi parlamentu przesłanie Öcalana Noumana Kurtoulmosa i zaraz potem rozpoczęły się spotkania z przywódcami partii.

„Nowy paradygmat” i wynikający z niego układ wiążą się z szansami i ryzykiem dla wszystkich stron. Czas pokaże, czy kierownictwo PKK w górach zgodzi się z tymi posunięciami, a także tysiące uwięzionych urzędników kurdyjskich, wśród nich Selahattina Demirtasaktóry w wyborach prezydenckich w 2014 r. przeciwko Erdoganowi uzyskał prawie 10% poparcia, ale był ścigany za „propagandę terrorystyczną” i skazany na wiele lat więzienia.

Polem działania PKK i częstym celem tureckich sił powietrznych są góry Qandil, które geograficznie oddzielają Kurdów w Iraku od Kurdów w Syrii, ale jednocześnie łączą ich wspólną wizję niepodległości. Wydaje się, że rządowi Erdogana spieszy się z przedstawieniem kurdyjskiego rozwiązania w Turcji i utrwaleniem zdobyczy poza granicami ustalonymi sto lat temu w Lozannie. Poza tym jawne i ukryte wsparcie Izraela dla Kurdów może wkrótce spowodować inne wstrząsy w regionie, od Syrii po Iran.