W ostatnich dniach rubel znacznie się osłabił. Czy rosyjska gospodarka wreszcie się załamuje? (panel ekspertów)

2. Czy znacząco słabnący rubel jest oznaką, że rosyjska gospodarka w końcu wpada w poważniejsze problemy?

3. Czy słaba waluta jest problemem dla rosyjskiej gospodarki, czy raczej jej pomaga? Na przykład prezydent Rosji Władimir Putin powiedział w przeszłości, że jest to dobre dla lokalnej gospodarki, ponieważ otrzymują więcej za ropę naftową lub inne surowce, które eksportują.

4. Czy sytuacja w rosyjskiej gospodarce będzie się nadal pogarszać, czy też nastąpi pewna poprawa, jak to miało miejsce wkrótce po rosyjskiej inwazji wojskowej na Ukrainę, kiedy produkt krajowy brutto (PKB) zaczął rosnąć, a rubel znacznie się umocnił po krótkim osłabieniu?

Ľuboš Pavelka, Katedra Biznesu Międzynarodowego, Wydział Ekonomii, Uniwersytet Ekonomiczny w Bratysławie

1. Rosja jest silnie uzależniona od eksportu ropy i gazu. Eksport gazu jest trudniejszy ze względu na tranzyt, a Rosja często musi sprzedawać go poniżej kosztów, ponieważ Indie, Chiny i Korea Północna są w stanie wykorzystać ograniczone możliwości eksportu do innych krajów objętych restrykcjami wobec Rosji.

Cena ropy naftowej na rynkach światowych spada ze względu na zmniejszenie popytu na ropę naftową zużywaną wcześniej do produkcji zarówno oleju napędowego, jak i benzyny. Spadek cen ropy naftowej i gazu w przeszłości oznaczał również spadek kursu rubla w stosunku do walut światowych.

Eksport Rosji obejmuje inne towary, takie jak nawozy, zboża itp., ale ich udział w eksporcie kraju i dochodach z wymiany walut nie jest znaczący. Tania ropa = tani rubel – ta zasada jest prawdziwa od dłuższego czasu, choć polityka banku centralnego kraju również odgrywa pewną rolę.

2. Rosyjska gospodarka cierpi z powodu nadmiernych wydatków Rosji na koszty prowadzenia wojny na Ukrainie, w tym na odszkodowania dla wdów, inwalidów i innych. Wymaga to ogromnych wydatków z budżetu państwa, które są tłumione przez deprecjację rubla. Wraz z deprecjacją rubla, państwo spłaca swoje zobowiązania wynikające z obietnicy wypłacenia odszkodowań osobom poszkodowanym w wyniku wojny w Rosji. W szczególności chodzi o odszkodowania dla osób, które przeżyły wojnę.

Te wydatki państwa mogą być pokryte jedynie poprzez zwiększenie ilości pieniędzy w gospodarce, co powoduje wzrost konsumpcji. Jednak towary często muszą być importowane przez kraje trzecie z powodu embarga i dlatego są droższe dla rosyjskich klientów niż ich cena za granicą. 10 lat temu kurs wymiany euro do rubla wynosił około 42-44 rubli za euro, podczas gdy obecnie wynosi on około 120 rubli za euro. Oznacza to, że osłabiony kurs wymiany w coraz większym stopniu przekłada się na wzrost cen w rosyjskich sklepach i powoduje inflację.

Rosyjski bank centralny reaguje na tę negatywną sytuację, podnosząc stopy procentowe w celu ograniczenia konsumpcji i wzrostu cen. Ponadto rosyjska gospodarka ma problem z odpływem siły roboczej do pracy w sektorze wojskowym (produkcja broni, amunicji, naprawy sprzętu wojskowego), co zmusza sektor cywilny do znacznego podniesienia płac.

W związku z tym w Rosji nasila się spirala inflacji cenowo-płacowej, którą tylko częściowo może powstrzymać odpowiedzialna polityka monetarna rosyjskiego banku centralnego. Przyszły rozwój sytuacji będzie prawdopodobnie opierał się na dalszym wzroście inflacji, która oficjalnie nie przekroczyła jeszcze 11 procent rok do roku, ale w rzeczywistości może być o kilka procent wyższa.

Dwucyfrowa – galopująca inflacja i dwucyfrowe stopy procentowe hamują wzrost gospodarczy, inwestycje sektora prywatnego i akcję kredytową dla ludności. Kredyty hipoteczne z dwucyfrowymi stopami procentowymi są trudne do spłaty, nie tylko z punktu widzenia matematyki finansowej obliczania miesięcznych rat, ale także z punktu widzenia ich przystępności dla kredytobiorców.

3. – 4. Rubel nie ma powodów do wzrostu w nadchodzących miesiącach pomimo wysokich stóp procentowych. PKB w Rosji rośnie tylko dzięki ekspansji militarnej i wydatkom na zbrojenia. Gospodarka produkcyjna chwieje się w posadach, co nie daje optymistycznych wizji poprawy rozwoju gospodarczego Federacji Rosyjskiej.

Kształtowanie się kursu rosyjskiej waluty wobec dolara amerykańskiego

Michał Lehuta, analityk makro w VUB Bank

1. – 4. Osłabienie rubla nastąpiło po kolejnych sankcjach nałożonych na rosyjskie banki przez USA, które utrudniają pozyskiwanie walut obcych, zwłaszcza dolara. Słabość rosyjskiej waluty nie tylko w stosunku do dolara, ale także na przykład w stosunku do chińskiego juana, również zwiększa presję na lokalną inflację, ponieważ sprawia, że import jest droższy w lokalnej walucie. A to wywiera presję na wzrost stóp procentowych w Rosji (obecnie 21%). I odwrotnie, może to pomóc eksporterom, a wraz z nimi rosyjskim dochodom budżetowym.

Martin Kristoff, zarządzający portfelem w Haberl

1. Rosyjska waluta stoi obecnie przed poważnymi wyzwaniami, które przejawiają się w jej gwałtownej deprecjacji. Deprecjacja ta jest wynikiem kilku czynników działających jednocześnie. Najważniejszym z nich jest nałożenie nowych amerykańskich sankcji, które uderzyły w Gazprombank i 50 innych rosyjskich instytucji finansowych, znacznie utrudniając Rosji prowadzenie międzynarodowych transakcji biznesowych.

Sytuację pogarsza spadek przychodów ze sprzedaży surowców energetycznych, ponieważ Rosja jest zmuszona sprzedawać ropę i gaz ze znacznym dyskontem cenowym, głównie do krajów azjatyckich, takich jak Chiny i Indie. Decyzja rosyjskiego rządu o złagodzeniu kontroli kapitału i dostosowaniu zasad obowiązkowej konwersji zysków z eksportu również zwiększyła presję na walutę.

2. Pomimo tych negatywnych tendencji, nadal nie można mówić o całkowitym „załamaniu” rosyjskiej gospodarki. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przewiduje nawet, że rosyjska gospodarka wzrośnie w przyszłym roku o 3,2%, co przekracza oczekiwany wzrost większości rozwiniętych gospodarek.

Rosja w dużej mierze była w stanie dostosować swoją gospodarkę do reżimu sankcji, tworząc alternatywne kanały handlowe. Należy jednak zauważyć, że jest to tak zwany „wzrost bez rozwoju”, a wzrost gospodarczy jest napędzany głównie przez przemysł zbrojeniowy, podczas gdy inne sektory pozostają w tyle pod względem modernizacji.

3. Osłabiony rubel ma mieszane skutki dla rosyjskiej gospodarki. Z jednej strony zwiększa dochody budżetu państwa z eksportu w przeliczeniu na walutę krajową i zwiększa konkurencyjność rosyjskich eksporterów.

Ale z drugiej strony przyspiesza inflację; bank centralny szacuje, że każde 10 procent deprecjacji rubla dodaje pół punktu procentowego do inflacji. Jest to szczególnie widoczne w gwałtownym wzroście cen towarów importowanych, przy czym ceny niektórych importowanych produktów wzrosły o dziesiątki procent. Jednocześnie wysokie stopy procentowe na poziomie 21 procent utrudniają dostęp do kredytów.

4. Perspektywy na przyszłość nie sugerują, że sytuacja poprawi się znacznie bardziej niż w 2022 roku. Analitycy spodziewają się spowolnienia wzrostu gospodarczego do 1,3% w 2025 roku. Rosyjska gospodarka boryka się z szeregiem problemów strukturalnych, od wysokich wydatków wojskowych, przez niedobory siły roboczej, po ograniczone możliwości modernizacji produkcji.

Stopniowa erozja przychodów z eksportu energii w wyniku sankcji pozostaje kluczowym problemem, ponieważ przychody te tradycyjnie stanowiły podstawę rosyjskiej gospodarki.

Władimir Putin w przeszłości tłumaczył korzyści płynące ze słabej rosyjskiej waluty. Zobacz, jak uzasadniał to kilka lat temu.