„Nowi przywódcy Syrii wyciągnęli wnioski z debaasizacji”

TO Kamal Amal pochodzi z pakistańskiej rodziny wojskowej mającej korzenie w Damaszku. Podczas wojen arabsko-izraelskich (1967 i 1973) Pakistan okazał swoją solidarność, wysyłając pomoc, głównie siły powietrzne, do Syrii, Egiptu i Egiptu.

Tak więc Kamal spędził dzieciństwo w Damaszku, gdzie studiował, zanim przeniósł się do Wielkiej Brytanii na studia podyplomowe w zakresie stosunków międzynarodowych. Obecnie jest pracownikiem naukowym w Atlantic Council w Waszyngtonie, a wcześniej w Royal United Services Institute (RUSI) w Londynie.

Był doradcą Sztabu Generalnego Armii Brytyjskiej ds. Syrii i Afganistanu. Współpracował m.in. z Greckim Kościołem Prawosławnym w Syrii, był punktem odniesienia dla greckich dyplomatów i biznesmenów w Damaszku. Kilka dni temu odwiedził Damaszek, będąc świadkiem końca pewnej ery reżimu i początku niejasnej jeszcze sukcesji.

Po upadku reżimu Assada jedną z obaw w Europie jest to, „co stanie się z mniejszością chrześcijańską w Syrii”.

„W Syrii i Libanie chrześcijanie nie uważają się za mniejszość. Są to społeczności posługujące się aramejskim, językiem Chrystusa, oraz greckim, pierwszym językiem, na który przetłumaczono Biblię. Postrzegają siebie jako „proto-Syryjczyków”, rdzenną ludność mającą roszczenia wykraczające poza status mniejszości. Stare rodziny chrześcijańskie z Damaszku, Bejrutu i Jerozolimy są ze sobą powiązane więzami krwi. To odrębny świat.”

Jeszcze kilka dni temu byłeś w Damaszku. Jak sytuacja? Czy banki działają, jaka jest waluta transakcji, czy mieliśmy łup? Jak wygląda nowa Syria?

„Jak wszyscy, uznałem tę zmianę za miłą niespodziankę. Grabieże trwały jeden dzień, aż do początkowej godziny policyjnej i stosunkowo szybkiego przywrócenia porządku. Sklepy zostały otwarte, a funt syryjski umocnił się o 20% w ciągu dwóch dni. Sankcje nałożone na reżim Assada były tak dotkliwe, że rynek uznał, że może nadejść jedynie poprawa. Tymczasem UE, Wielka Brytania i Francja zaoferowały tymczasowe zastrzyki płynności, które stłumiły inflację. Zniesiono część podatków. Wszystko wydarzyło się w ciągu nocy.

Nikt nie spodziewał się upadku reżimu w ciągu 10 dni – tego samego reżimu, który stawiał zaciekły opór w 2016 r. i do 2018 r. odzyskał kontrolę nad 70% Syrii. Zwolennicy reżimu po prostu uznali, że sprawa jest przegrana. Armia, rebelianci, sunnici, alawici i chrześcijanie, którzy wspierali świeckie państwo, zobaczyli, że stało się ono kleptokracją”.

Czy będziemy mieli polowanie na elity jak w Iraku?

„Hayat Tahrir al-Sham (HTS) nauczył się od Iraku. Nie będziemy świadkami „debatyzacji”, jaką mieliśmy w Iraku. Klasa rządząca została zaproszona do odegrania pewnej roli i pozostanie na swoim stanowisku, z wyjątkiem tych, którzy mają krew na rękach i są znanymi oprawcami. HTS nauczyła się od talibów, którzy pozwolili (byłemu prezydentowi) Karzajowi pozostać w Kabulu w 2021 r. HTS nie chce spędzić kolejnych 20 lat w konflikcie domowym. Robi wszystko, co w jego mocy, aby uniknąć ataków zemsty i czyszczenia kont. Ogłosił amnestię generalną nawet dla generałów.

Czy jesteśmy o krok od wojny z Kurdami?

„Tak, z pewnością. Konflikty na wschodzie już mamy. Widzimy Syryjską Armię Narodową – nieutożsamianą z siłami HTS – walczącą z zdominowaną przez Kurdów Wolną Armią Syryjską. HTS walczy także z siłami popierającymi Assada w Tartusie i Latakii. Jeśli regionalne mocarstwa wkroczą, wspierając jedną lub drugą frakcję – Izrael, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Irak – kontrola zostanie całkowicie utracona”.

Izraelczycy zdemontowali większość ciężkiej broni. Oznacza to raczej, że żaden rząd centralny nie jest w stanie zwyciężyć ugrupowań paramilitarnych, w tym Kurdów.

„Dokładnie. Obecna koalicja rządząca pod przewodnictwem HTS chciałaby mieć monopol na przemoc, jak każda władza państwowa. Ale nie ma broni, aby tego dokonać. Nawet siły kurdyjskie mogą być silniejsze, ponieważ cieszą się amerykańskim szkoleniem i bronią. Wiele będzie zależeć od postawy przyszłego prezydenta Donalda Trumpa. Nowy doradca ds. bezpieczeństwa narodowego Michael Waltz dał jasno do zrozumienia, że ​​w regionie nie pozostaną żadne wojska amerykańskie. Oczywiście wycofanie się nigdy nie jest łatwe.

Tymczasem Izrael atakuje cele w Libanie, Syrii i Jemenie. Następnym celem może być Iran. HTS oskarża Iran o podżeganie do starć między alawitami i sunnitami w południowo-zachodniej Syrii. To jest przepis na katastrofę. Sytuacja może być już spokojna, ale czai się strach przed eksplozją. Doszło już do przemocy wobec wspólnot chrześcijańskich, obejmującej ataki na jeden lub dwa kościoły i palenie choinek. HTS dokonał aresztowań. Ale w regionie są tysiące dżihadystów z całego świata – Afgańczycy, Tadżykowie, Pakistańczycy, Uzbecy, Ujgurowie. HTS nie jest pewien, czy będzie w stanie się na nich narzucić.”

HTS jest wspierany przez Turcję. Czy widzisz rolę dla Grecji, czy też Ateny powinny po prostu poczekać, aż poniosą konsekwencje kryzysu?

„Grecja ma szansę odegrać ważną rolę. Poprzez Grecki Kościół Prawosławny Grecja zawsze utrzymywała szczególne stosunki z regionem, wykraczające poza rolę innych państw śródziemnomorskich, takich jak Włochy i Hiszpania. Chociaż ambasador Grecji w Damaszku właśnie wrócił, greckie sieci dają Grecji szansę odegrania wiodącej roli w dystrybucji pomocy i ułatwianiu rozmów dyplomatycznych.

Szczególne stosunki Grecji z Izraelem, Egiptem, Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi (ZEA), Saudyjczykami i Waszyngtonem stawiają Ateny w wyjątkowej sytuacji. Nawet jeśli Waszyngton chce, aby wycofał się z regionu, przyszły wiceprezydent Jay De Vance jednoznacznie podjął zobowiązania wobec syryjskich chrześcijan. Ani Zjednoczone Emiraty Arabskie, ani Saudyjczycy nie chcą powtórki z Gazy czy Kabulu. Oczywiste jest, że jest szansa dla Aten. Chociaż ani HTS, ani Turcja nie chciałyby obecności wojskowej europejskich chrześcijan w Syrii, istnieje otwarte pole dla inicjatywy dyplomatycznej.

Pan Ilias Roubanis jest współpracownikiem naukowym IDIS.