Litewskie ośrodki edukacji o tolerancji, pracownicy oświaty i kultury odkrywają inną Połągę

Międzynarodowa Komisja ds. Oceny Zbrodni Nazistowskich i Sowieckich Reżimów Okupacyjnych na Litwie zorganizowała seminarium objazdowe w Regionie Zachodnim i Centralnym we współpracy z Centrum Edukacji Tolerancji Gimnazjum Ariogala.

Seminarium skierowane było do pracowników ośrodków edukacji tolerancji, oświaty i kultury. Pierwszy dzień poświęcony był prezentacji dziedzictwa kulturowego Połągi, pomostu między starym i nowym miastem, ukazując kto, kiedy i jak zmienił się ten nadmorski obszar.

Trasa uczestników seminarium, którzy przybyli z różnych części Litwy, rozpoczęła się w rezydencji Jonasa Šliūpasa, Dawnbringera, który był trzykrotnie wybierany na burgomistrza Połągi, a obecnie ma status muzeum.

Tutaj pedagog Simona demonstruje edukację w sztucznie stworzonych atrakcjach, z pewnymi narzędziami interpretacyjnymi, ujawniając historie z okresu międzywojennego; a historyk i przewodnik Mindaugas Surblys przedstawia zeszyty ćwiczeń prezydenta Antanasa Smetony i działalność publiczną Jonasa Šliūpasa, a także pikantne fragmenty jego życia prywatnego.

Jonas Šliūpas, jeden z pierwszych, który zdał sobie sprawę, że obiekty naturalne, odpowiednio stworzona i utrzymywana infrastruktura, zapewniają zarówno korzyści gospodarcze, jak i pozagospodarcze, bronił interesu publicznego, a podczas nazistowskiego szału – żydowskich mieszkańców miasta. Podczas tego epizodu został obalony, aresztowany i zmuszony do rezygnacji ze stanowiska burmistrza.

Wkrótce potem społeczność żydowska Połągi, która w pewnych okresach stanowiła blisko połowę populacji, została zniszczona. Przechodząc aleją „ojców” miasta, hrabiów Tiškevičius, prowadzeni przez naszego przewodnika Mindaugasa Surblisa, mijamy fragmenty śladów społeczności żydowskiej i słuchamy uporządkowanych narracji w dawnym warsztacie bursztynu, fabryce lemoniady, małej i dużej synagodze, dzielnicy mieszkalnej.

Zakończenie jest identyczne jak w wielu litewskich miastach – symboliczny pomnik w pobliżu miejsca masakry, na którym przewodniczący gminy żydowskiej w Połądze, Vilius Gutmanas, czyta wytarte słowa: „Na wydmach południowej części lasu nazistowscy oprawcy i ich wspólnicy brutalnie zabili 105 Żydów w 1941 roku. Niech pamięć o tych niewinnych ofiarach będzie święta…”.

Historyk M. Surblys wyjaśnia, że liczba zabitych Żydów powinna być zapisana jako 106 Żydów i 5 Litwinów. Inne miejsce masowego mordu 200 Żydów znajdowało się przy autostradzie Połąga-Liepaja. W ten sposób kurort stracił ludzki, ekonomiczny, twórczy i duchowy potencjał żydowskiej społeczności Połągi, a niektóre ulice milczały przez długi czas…

Później, w czasach sowieckich, nie było już Żydów, synagogi, które przetrwały dwie wojny światowe, zostały zniszczone, a ludzie, którzy zginęli, zostali opisani jako ogólna strata obywateli radzieckich.

Można powiedzieć, że liderzy wycieczki, Mindaugas Surblis i Vilis Gutmanis, od przyjazdu do wyjazdu zobaczyli inną, poważną Połągę, zrozumieli możliwości poznania, a według zastępcy dyrektora wykonawczego Międzynarodowej Komisji i koordynatora programów edukacyjnych, Ingridy Vilkienė, „ludzie tworzą i niszczą własne historie…”.