Chciwa inflacja: ceny wymykają się spod kontroli

Tylko jedna kategoria – mieszkanie, woda, elektryczność, gaz i inne paliwa – odnotowała znaczny spadek cen w ciągu roku (-9%).

Pozostałe spadki cen wynikają głównie z czynników tymczasowych, takich jak sezonowe obniżki odzieży i obuwia oraz spadające ceny warzyw.

Jednocześnie ceny usług nadal rosną: ubezpieczenie społeczne wzrosło o prawie 18% w ciągu roku, usługi medyczne i finansowe o ponad jedną dziesiątą, hotele, kawiarnie i restauracje o ponad 9%, edukacja o 5,4%.

Porównując obecne ceny 100 najważniejszych towarów i usług z początkiem 2022 roku (przed wojną na Ukrainie), ceny spadły tylko w sześciu pozycjach.

Tymczasem 57 pozycji odnotowało wzrost cen o 30% lub więcej, przy czym twaróg i marchew stały się absolutnymi „liderami”, prawie podwajając swoje ceny.

Taka „lepkość” inflacji, czyli niechęć do powrotu do poprzedniego poziomu, jest nie tylko zaskakująca, ale także szkodliwa dla stabilności społecznej – znacznie obniżyła jakość życia ludności o niższych dochodach i zmusiła rząd do szukania coraz potężniejszych narzędzi, aby zrekompensować obniżony standard życia (podnoszenie MMA, zwiększanie NPD, stosowanie bezpośrednich zasiłków itp.)

Tym samym sami wchodzimy w spiralę cenową, na której cierpimy. A wiedząc, że akcyza na paliwo, alkohol i tytoń wzrośnie od przyszłego roku, inflacja zostanie zaprogramowana na wzrost.

Prawdą jest, że podobne zjawisko obserwuje się nie tylko na Litwie, ale także w innych krajach: obawa, że ceny nadal rosną pomimo taniejących podstawowych surowców, przyciąga uwagę rządów w innych krajach.

Europejski Bank Centralny, brytyjski Institute for Public Policy Research i amerykańskie ośrodki analityczne przeprowadziły dogłębne badania nad kształtowaniem się cen, aby odpowiedzieć na pytanie, czy wysoka inflacja jest napędzana przez „chciwość” biznesu.

Badania objęły szeroki zakres firm, od grupy dóbr luksusowych Hermès po fińskiego detalistę Stockmann.

Niestety, wyniki pokazały, że większość większych korporacji wykorzystała sytuację i podniosła ceny swoich produktów i usług nieproporcjonalnie do wzrostu kosztów.

Na przykład w USA badanie wykazało, że gdy koszty wzrosły o około 14%, firmy zwiększyły swoje zyski o 75%, czyli pięciokrotnie więcej.

Te bezprecedensowe „nożyce” korporacyjnej rentowności i inflacji zyskały nawet specjalną nazwę: „chciwość inflacji” – sytuacja, w której inflacja jest powodowana przez korporacje wykorzystujące inflację jako pretekst do zwiększenia marż zysku.

Oczywiście sytuacja ta jest oburzająca i wymaga dodatkowej uwagi.

Niestety, na Litwie nie przeprowadzono podobnych badań. Ogólnie rzecz biorąc, chociaż stopy inflacji były rekordowo wysokie, Litwa nie poświęciła wystarczającej uwagi poszukiwaniu i zwalczaniu przyczyn kształtowania się cen.

Oczywiste jest, że należy wzmocnić ośrodki badawcze i monitorowanie cen.

Na przykład w Stanach Zjednoczonych, przy wciąż wysokiej inflacji, zwłaszcza w przypadku cen żywności, zaproponowano zakaz „żłobienia cen” przez dostawców żywności i sklepy w celu zmniejszenia wydatków konsumentów na podstawowe towary i usługi (mieszkania, żywność i leki).

W niektórych stanach takie nieproporcjonalne, nieuzasadnione kosztami podwyżki cen są uważane za naruszenie warunków rynkowych. Jest prawdopodobne, że takie samo traktowanie będzie miało miejsce w pozostałych stanach USA.

Inne kraje również dążą do ograniczenia nadmiernego wzrostu cen. Nie wymyślajmy koła na nowo.

Jeśli nawet Stany Zjednoczone rozważają kontrolę cen, nadszedł czas, abyśmy i my zaczęli o tym dyskutować.

W końcu przedwczesne jest twierdzenie, że problem inflacji został przezwyciężony, podczas gdy konsumenci mają do czynienia z niezwykle wysokimi cenami podstawowych towarów i usług, a względne wskaźniki ubóstwa pogarszają się.