Były prezydent Republiki Czeskiej Miloš Zeman obchodził swoje 80. urodziny

Miloš Zeman jest, obok Václava Havla i Václava Klausa, jedną z trzech najwybitniejszych postaci czeskiej polityki porewolucyjnej. Odcisnął charakterystyczne piętno na scenie politycznej – stał na czele rządu i parlamentu. Trzeci czeski prezydent, który jako pierwszy został wybrany w wyborach bezpośrednich, w sobotę 28 września skończy 80 lat.

Wniósł kilka nowych rzeczy do Zamku Praskiego. Na przykład, po raz pierwszy od 2004 r., kiedy to jego poprzednik, Václav Klaus, wywiesił tam flagę Unii Europejskiej. Odwołał też noworoczne orędzie głowy państwa i 26 grudnia zwrócił się do narodu z orędziem bożonarodzeniowym z zamku w Lánach, nawiązując w ten sposób do tradycji pierwszego czechosłowackiego prezydenta, Tomáša Garrigue Masaryka.

Miloš Zeman urodził się 28 września 1944 r. w Kolonii. Jego ojciec był urzędnikiem pocztowym, a matka nauczycielką. Jednak jego rodzice rozwiedli się wkrótce po jego urodzeniu, więc dorastał samotnie z matką. W swoim rodzinnym mieście uczęszczał zarówno do szkoły podstawowej, jak i średniej szkoły ekonomicznej (1959-1963). Nie został zarekomendowany na studia z powodu raportu, w którym gloryfikował zakazaną książkę Karela Čapka Hovory s T. G. Masarykom (Rozmowy z T. G. Masarykiem).

Po ukończeniu szkoły średniej pracował do 1967 r. w firmie inżynieryjnej Tatra Kolín. Dzięki zdobytemu w niej doświadczeniu mógł od 1965 r. studiować na Wyższej Szkole Ekonomicznej (VŠE) w Pradze na kierunku narodowe planowanie gospodarcze. W 1967 r. przeszedł na studia dzienne, które ukończył w 1969 r. z czerwonym dyplomem. W tym samym roku zaczął wykładać prognozowanie na VŠE.

Został wydalony z Komunistycznej Partii Czechosłowacji za sprzeciw wobec okupacji przez wojska Układu Warszawskiego

Podczas procesu odrodzenia w Czechosłowacji wstąpił do Komunistycznej Partii Czechosłowacji (KPCz) w 1968 roku. W 1970 r. został jednak wydalony z Komunistycznej Partii Czechosłowacji z powodu sprzeciwu wobec okupacji przez wojska Układu Warszawskiego i pozostał bez stałego zatrudnienia.

W 1971 r. dołączył do przedsiębiorstwa kulturystycznego Sportpropag, gdzie zbudował złożony dział modelarski, zwany „Slušovice Research”. W 1984 r. Komitet Centralny Komunistycznej Partii Czechosłowacji zlikwidował ten dział, rzekomo z powodu antypartyjnej publikacji Metodologiczne problemy badań społecznych. W tym samym roku przeniósł się do przedsiębiorstwa rolniczego Agrodat, gdzie zajmował się modelami symulacyjnymi systemów rolniczych. Pracował tam do września 1989 r., kiedy to ponownie został zwolniony z pracy, tym razem za opublikowanie artykułu Prognostics and Rebuilding. Podczas pracy w Agrodat został członkiem World Prognostics Society w 1986 roku.

W listopadzie 1989 r. Miloš Zeman aktywnie uczestniczył w demonstracjach w Pradze, przemawiając w teatrach i na uniwersytetach. Po aksamitnej rewolucji pracował jako badacz w Instytucie Prognostycznym Czechosłowackiej Akademii Nauk (ČSAV) w latach 1990-1993.

Na początku 1990 r. Forum Obywatelskie (OF) dokooptowało go do Zgromadzenia Federalnego (FZ), a on obronił swój mandat w czerwcu tego samego roku. Po upadku OF kandydował z ramienia Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej (ČSSD) w wyborach parlamentarnych do FZ w 1992 r. i ponownie zdobył mandat posła.

Podczas swojej kariery politycznej wyróżniał się w Komunistycznej Partii Czechosłowacji i Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej.

W lutym 1993 roku został przewodniczącym ČSSD, którą to funkcję pełnił do kwietnia 2001 roku. Pod jego przywództwem socjaldemokraci stali się najsilniejszym podmiotem politycznym w Czechach. Po wyborach parlamentarnych w 1996 r. pełnił funkcję przewodniczącego Izby Poselskiej czeskiego parlamentu do 1998 roku. W lipcu 1998 r. objął stanowisko premiera, które piastował do lipca 2002 r.

Pod koniec 2002 r. został zaproszony przez ČSSD do ubiegania się o prezydenturę Republiki Czeskiej w 2003 roku. Nie powiodło mu się jednak w pierwszej turze tajnego głosowania, ponieważ nie głosowało na niego nawet 27 członków jego własnej partii. Po tej porażce wycofał się z polityki i przeszedł na emeryturę. W kolejnych latach nadal wspierał ČSSD, ale ostatecznie opuścił partię w marcu 2007 r. z powodu wewnętrznych problemów partyjnych.

W grudniu 2009 roku założył Partię Praw Obywatelskich (SPO) i został jej przewodniczącym na kongresie w marcu 2010 roku. Jednak w wyborach parlamentarnych w maju 2010 r. SPO nie zdobyła miejsca w parlamencie (uzyskując 4,3%), a ponieważ nie osiągnęła celu wyborczego, jakim było przekroczenie pięcioprocentowego progu wyborczego, zrezygnował z funkcji przewodniczącego.

Dwa lata później, w czerwcu 2012 r., Miloš Zeman ogłosił, że wystartuje w wyborach prezydenckich z poparciem SPO. Udało mu się zebrać 50 000 podpisów potrzebnych do startu. W pierwszych w historii bezpośrednich wyborach głowy państwa zdobył 54,8 procent głosów w drugiej turze w styczniu 2013 roku i został trzecim prezydentem Republiki Czeskiej. Przysięgę prezydencką złożył 8 marca 2013 roku.

W styczniu 2018 r. obronił swój urząd, zdobywając 51,36 proc. głosów w drugiej turze. Konstytucyjną przysięgę złożył 8 marca 2018 roku. Pozostał na stanowisku do 8 marca 2023 r., kiedy to ostatni prezydent bezpośrednio związany z wydarzeniami aksamitnej rewolucji pożegnał się z Zamkiem Praskim. Petr Pavel został czwartą głową Republiki Czeskiej 9 marca 2023 roku.

Miloš Zeman opisuje siebie jako lewicowego polityka i tolerancyjnego ateistę. W ostatnich latach nękały go problemy zdrowotne. Był kilkakrotnie hospitalizowany, ostatnio w marcu 2024 r. Cierpi na neuropatię kończyn dolnych i cukrzycę, przez co porusza się na wózku inwalidzkim.

Jest autorem nie tylko wielu idiosynkratycznych powiedzeń i bon motów, ale także kilku książek, w tym Nasz kryzys posttotalitarny i jego możliwe skutki (1991), Wyznania byłego prognostyka (1995), Jak jsem se mýlil v politikace (2005), Powstanie i upadek czeskiej socjaldemokracji (2006), Wyznania świadomego optymisty (2012) oraz Moja Vysočina oczami Miloša Zemany (2016).

Miloš Zeman jest żonaty po raz drugi. Z pierwszego małżeństwa ma syna Davida (1971). Po raz drugi ożenił się w 1993 r. ze swoją asystentką Ivaną Bednarčíkovą, która jest pochodzenia słowackiego. Razem mają córkę Katarinę (1994).